فریده لاشایی هنرمندی تجربه‌گرا با احساسات شاعرانه بود که بیش‌از همه با نقاشی‌های انتزاعی بیانگرای خود شناخته می‌شود. او عواطف درونی و برداشت شخصی خود را با رنگ‌های پرتنش و زنده، خطوط پرانرژی و عناصر بصری پرهیجان و موزون، در کارش بازنمایی می‌کرد. نقاشی‌های او از طریق بصریات زیبا و شورانگیز، مخاطب را به سفری درونی می‌برد و ارتباطی عمیق و شخصی با آثار خلق می‌کرد. لاشایی نقاشی کردن را فرایندی غریزی می‌دانست و آثارش را به صورت بداهه خلق می‌کرد. این شیوه‌ی کار باعث شد آثار او فضایی تغزلی داشته باشند و بی‌زمان و بی‌مکان و نمادین به نظر برسند. با این روش، فریده لاشایی قادر بود احساسات و غریزه‌های خود را به آزادی و بدون محدودیت بیان کند و آثاری را خلق کند که بیانگر عمق و مفهوم گسترده‌تری از واقعیت بودند. این آثار از محدودیت‌های زمان و مکان خارج بوده و نمادها و عناصر بصری به منظور انتقال پیام‌های عمیق و هستی‌شناسانه به کار رفته بودند.

نقاشی‌های لاشایی را می توان در دستهٔ نقاشی کنشی قرار داد. این نقاشی‌ها بیانگر نوعی اکسپرسیونیسم انتزاعی هستند که خصوصیت‌هایی از هر دو جریان هنری را در خود جای داده است. استفاده از ضربه قلم‌های پرشور و خطوط پویا به همراه فرم‌های بصری مبهم و غیرقابل تمییز، به آثار فریده لاشایی زندگی و احساساتی عمیق‌تر و پویا‌تر می‌بخشد. این شیوهٔ کار متناسب با اکسپرسیونیسم انتزاعی است که به وسیلهٔ ابزارهای تجربی و احساسی، عمق و ارزش‌های داخلی هنرمند را به تصویر می‌کشد.

طبیعت همیشه منبع الهام لاشایی بود و سه عنصر درخت، گل و ابر، در نقاشی‌های او تکرار شده‌ است؛ اما برای او ابراز درونیات شخصی اهمیت داشت، نه بازنمایی طبیعت. او در طراحی‌های خود، با استفاده از خطوط پرانرژی و ضربه قلم‌های هیجانی، تلاش می‌کرد تا به صورتی متفاوت و با روحیه‌ای شخصی، احساسات خود را بیان کند. این نگرش به نقاشی نشان از نوعی انتزاعی‌گرایی و بیانگرایی است که در آثار او دیده می‌شود و او را از سایر هنرمندان تمایز می‌دهد. همانطور که خودش درباره‌ی ارتباط با طبیعت گفته بود: «طبیعت حس اولیه و اساس زندگی و شور هستی را در من برمی‌انگیزد و بدین ترتیب با عناصر درونی خود ارتباط برقرار می‌کنم».

یکی از ویژگی‌های برجسته آثار فریده لاشایی، استفاده از رنگ‌های ضخیم است که به خصوص از دههٔ شصت به بعد در آثار او دیده می‌شود. او با استفاده از ضربه‌قلم‌های سریع و کنتراست شدید، رنگ‌های غنی و ضخیم را در آثارش به کار می‌برد. در کنار خطوط پرشور، این رنگ‌ها به آثار احساس حیات و دینامیکی بخش می‌دهند.

با این حال، شکل و زمینه در آثار او از هم جدا نیستند. خطوط، لکه‌های رنگی و فرم‌ها بدون مرز و مرزهای روشن و دقیقی در آثارش وجود ندارند. آثار فریده لاشایی بر سطح خالی بوم شکل می‌گیرند، به این معنی که از فضای سفید تا حد زیادی استفاده می‌کند و ترکیبی از رنگ‌ها و خطوط را بر روی این سطح خلاء ایجاد می‌کند. این استفاده از فضای خالی به آثارش حس تعادل و سکون می‌بخشد و به طرح‌های او ابعادی استوایی و غوطه‌وری می‌بخشد.

آثار او در واقعیت زبانی انتزاعی و بیانگرایی دارند. یکی از ویژگی‌های برجسته آثار او، استفاده از خطوط پرهیجان و پرتحرک است که اغلب به طور آشکار اشاره‌هایی به طبیعت دارد. خطوط پویا و انرژی‌بخش که در آثار فریده لاشایی دیده می‌شوند، جریان حرکت و زندگی را به نمایش می‌گذارند و باعث ایجاد حس شور و هیجان در تماشاگران می‌شوند. این خطوط می‌توانند به شکل منظم و سازمان‌یافته یا به شکل آزاد و انتزاعی در آثار لاشایی ظاهر شوند، اما همواره حاکی از حیات و پویایی طبیعت است.

در سال‌های درگیری با بیماری سرطان و پایان زندگی، فریده لاشایی توانست با خلاقیت و تجربه‌گرایی خود آثاری مهم و متفاوت را خلق کند. او در زمینه‌ی چیدمان ویدئویی و انیمیشن فعالیت کرد و توانایی استفاده از رسانه‌های مختلف را به نمایش گذاشت.

ویدئوآرت‌های فریده لاشایی ترکیبی از نقاشی‌های انتزاعی خود با تصاویر واقعگرایانه بودند. این آثار، تلاشی بود تا نقاشی‌های خود لاشایی را به عنوان پس‌زمینه‌ای برای ترکیب با تصاویر واقعی قرار دهد. این ترکیبی از دو دنیای واقعیت و خیال، آثاری منحصربه‌فرد را به وجود آورد که تحت تأثیر آرمان‌ها و احساسات فریده لاشایی قرار دارند و در برابر چشمان مخاطب تکان می‌خورند. استفاده از رسانه‌های مختلف نشان از گستردگی آفرینش هنری فریده لاشایی است و نشان می‌دهد که او در هر شکل و فرمی، برای بیان خود و انتقال درونیاتش از هر وسیله‌ای استفاده می‌کند.

در آخرین نمونه این کارها که بعدها به مشهورترین آنها تبدیل شد، تصویر انیمیشن خرگوش هایی بازیگوش و در حال پریدن، به روی تابلوی بزرگی از نقشه ایران انداحته می شود تا طنزی نمادین از این سرزمین کهن را تداعی کند.

آثار فریده لاشایی، به عنوان یک هنرمند متجرب و تجربه‌گرا، دارای ارتباطات پیچیده با تاریخ هنر و تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران بود. او در کارهای خود به بررسی جریانات هنر معاصر غرب پرداخت و سعی کرد با این جریانات همراه شود. لاشایی در این آثار که اغلب در خارج از کشور به نمایش درآمد، تلاش کرد تا تاریخ هنر و فرهنگ ایران را با جریانات هنری مدرن غرب آمیخته کند. او با استفاده از نمادها و طرح‌های نمادین، تأثیرگذاری تاریخ سیاسی و اجتماعی را در کارهای خود نشان می‌دهد.

به عنوان مثال در این سال‌ها نقاشی‌های نمادین و ابهام‌آمیزی خلق کرد که پیکر مردی که در حال راه رفتن از پشت را نشان می‌داد و تداعی‌کننده‌ی پیکره‌ی شخصیت برجسته تاریخ سیاسی ایران، دکتر محمد مصدق بود. همچنین، پیدا شدن فیگور انسان در آثار انتزاعی و تغزلی او، موضوعی بسیار جالب و منحصربه‌فرد بود که نشان از تلاش وی در آزادی بخشیدن به شکل از محدودیت‌های معمول برداشت هنری داشت. این ایجاد نسبت بین شکل و محتوا در آثار لاشایی، برای مخاطبان جذابیت و تجربه‌ی متفاوتی به ارمغان می‌آورد.
این مجموعه‌ کارهای لاشایی ارجاعاتی به تاریخ هنر و همینطور تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران داشت که در کار او بی‌سابقه بود.

منابع

کتاب زایش مدرنیسم ایرانی نوشته دکتر علیرضا سمیع آذر

سایت آکادمی رشیدی و درزآرت و آرتچارت